Rize çayı ile ilgili en kapsamlı prestij eser

Fatih Sultan KAR / İST.
Bahçeden ince bel bardağa Türk Çayı’nda, günlük yaşamda önemli yeri olan çayın, botaniğinden, yetiştirilmesine, işlenmesine ve demlenmesine kadar birçok konu, bol görsel malzeme eşliğinde gözler önüne seriliyor. Dr. Mustafa Duman’ın Yapı Kredi Yayınları Özel Seri kategorisinde yayınlanan kitabı, 24 x 34 cm ölçülerinde ve 224 sayfa olarak hazırlandı.

A’dan Z’ye Rize Çayı
Duman, kitabında Türk çayının ayrılmaz parçası olan ince bel çay bardaklarından başlayarak çayla ilgili araç-gereçleri tanıtıyor. Türkiye’de çayın tarihi, geçmişten günümüze çay kültürü incelenirken tanınmış çay mekânlarından, ünlü çaycılardan da söz ediliyor. Kitapta çayın günlük yaşamımızdaki, halk kültürümüzdeki, tasavvuftaki ve halk hekimliğindeki yeri inceleniyor; çayla ilgili efsanelerden, manilerden, türkülerden, destanlardan, ilahilerden, deyimlerden, fıkralardan da örnekler veriliyor.

Çay Uzmanından Okunur
Türk çayı konusunda yıllardır çalışmakta olan Duman’ın, daha önce Türk Halk kültüründe Çay monografisi, Çay Kitabı, Türk Kültüründe Çay adlı kitapları ve çay konulu birçok yazı ve makalesi okuyucularıyla buluşmuştu. Bahçeden ince bel bardağa Türk Çayı bu çalışmalarının devamı olarak gün yüzüne çıktı. Kitapta, çay konusundaki temel bilgiler anlatıldıktan sonra, geçmişinden günümüze Türk çayı inceleniyor. Türk çay kültürü eldeki bilgi ve belgeler ölçüsünde geniş bir şekilde incelenirken “Türk Kültüründe Çay” konusuna kısaca değiniliyor. Bu konuda daha çok bilgi ve belge ise Dr. Mustafa Duman’ın Çay Kitabı adlı eserinde geniş bir şekilde ‘Çay Sözlüğü’ ile yer alıyor.

Görsel malzemeler kitaba renk katıyorBahçeden ince bel bardağa Türk Çayı’nda, Türk çayı zengin görsel malzemeler eşliğinde anlatılıyor. Bu görsel malzemeler içerisinde eskiden kalan, pek bilinmeyenler olduğu gibi, günümüzde, ak kâğıt üzerine aktarılan ilginç figürler de var. Duman, Türk çayını görsel malzemeler aracılığıyla anlatırken; Çin,  Japon ve Hint çaylarına göre kısa bir geçmişi olan bu çayın bazı üstünlüklerini de gözler önüne seriyor.

Dünyanın, böcek öldürücü ilâç kullanılmadan yetiştirilen tek çayı
Örneğin, tarımı aşamasında Türk çayı, dünyanın,  böcek öldürücü ilâç kullanılmadan yetiştirilen tek çayı olarak dikkat çekiyor. Yapılan bazı bilimsel araştırmalara göre, ‘insektisid’ olarak adlandırılan bu kimyasal böcek ilâçlarının kalıntıları çayın yaprakları üzerinde kalmakta ve bu yapraklardan üretilen çayları içenler tarafından ağız yoluyla alınmaktadır. Türk çayının böyle bir olasılığı ortadan kaldıran bir üstünlüğü vardır. Çayla ilgili resmi ve özel kurumlar tarafından, Türk çayının yurt içinde ve yurt dışında tanıtılması aşamalarında bu üstünlüğün üzerinde durulması gerektiği belirtiliyor.

Dr. Mustafa Duman, Bahçeden ince bel Bardağa Türk Çayı isimli kitabının önsözünde şu bilgilere yer vermekte: “Kitapta yer alan bazı resimlerde de görülebileceği gibi, Türk çayı, üzerine kar yağan ender çaylardandır. Çünkü diğer ülkelerin çoğunda çay ılıman bölgelerde, özellikle subtropikal iklim kuşaklarında yetişmektedir. Bizim ülkemizde çay yetiştirilen bölge ise, kışları kar yağan bir iklime sahip olduğu için, bu iklimde, Türk çayının yapraklarında zararlı böcekler üreyememektedir. Bu nedenle de ilâçlamaya gerek kalmamaktadır. Her ne kadar dünyanın bazı çay bölgelerinde yılın 12 ayı ürün almak mümkün ise de, yılda ancak altı ay ürün alınan ülkemizin çayları, uzun bir dinlenme dönemi geçirdiği için aromadan zengin olmaktadır. Bu kitabın hazırlanması sırasında, arşivindeki görsel malzemeleri kullanmama izin veren Fatih Sultan Kar’a, yayınlarından yararlandığım Çaykur’a, çay bölgesinden çok güzel çay fotoğraflar çekerek gönderen Nejdet Öztürk’e, Yüksel Öztürk’e, Kemal Duman’a, Ufuk Duman’a, bana fabrikalarını gezdiren, çayın fabrikada işlenişi konusunda bilgiler veren  Gürçay Çay Fabrikası sahipleri Emrullah ve Hayrullah Öztel kardeşlere, görsel malzeme temininde yardımcı olan  M. Sabri Koz’a, elindeki çayla ilgili yazı ve kupürleri yararlanmam için veren Hayrettin İvgin’e, Rize’de ve Trabzon’da, çayla ilgili  bilgi ve belge toplarken yardımlarını gördüğüm diğer kişilere teşekkürüm doğaldır."

Dr. Mustafa Duman, Rize ilinin başlıca geçim kaynağı olan çayı, prestij bir eserle en güzel şekilde tanıtma mücadelesi verirken, Çaykur Genel Müdürü İmdat Sütlüoğlu’nun da bu çalışmaya ilgi ve destek göstermesi gerektiği ifade edildi.